Layout Kullanarak Gelişmiş Çıktı Almak.

AutoCAD® ile çizim yapanların çoğunlukla zorlandığı konu bu çizimleri istediği şekilde kağıda dökebilmektir. Autocad® kullanıcılarının büyük bir çoğunluğu Plot... komutunu kullanır ve Plot Diyalog kutusundan işlemlerini gerçekleştirir. Halbuki Autocad® 2000 ile birlikte kağıt düzenini de Autocad® çizimi yapar gibi ayarlayabiliyoruz. Bu işlemi pratik bir şekilde yapabilmemiz için AutoCAD® de layoutlar bulunmaktadır. Layoutlar bize kağıt yönetimi ve ölçekli çıktı almak gibi bir çok özellik sunar. Gelin hep beraber bir göz atalım. [AutoCAD 12 ve üzeri]

AutoCAD® de yeni bir çizim açtığımızda çizim alanın altında görebileceğimiz gibi bizim için yaratılmış bir tane çizim alanı(Model Space) ve buna ek olarak 2 tane layout bulunmaktadır. İsteğimiz doğrultusunda bu layoutlara yenilerini ekleyebiliriz.


Şekil 1.

İlk olarak, önceden çizilmiş bir çizimi açarak işe başlayalım. Çizimimizi açtıktan sonra çizim alanının altında bulunan layout1 buntonuna basın. Layoutları ilk açtığımızda otomatik olarak “Page Setup” (sayfa düzeni) penceresi karşımıza çıkacaktır.


Şekil 2-a. Page Setup- Plot Device.

Bu ekranda çıktı alacağımız cihaz ve kağıt ile ilgili ayarlar bulunmakta. Plot Device sekmesinden çıktı almak istediğimiz cihazı seçip onunla ilgili ayarı yapabiliriz. İlk önce cihazı seçmemizin nedeni, çıktı alacağımız kağıt ve kağıt üzerindeki basılabilir alanın cihazdan cihaza değişmesidir. Cihazı seçtikten sonra aşağıda bulunan Plot style tableden istediğimiz baskı tarzını seçebiliriz. Baskı tarzı dediğimiz şey kabaca çıktının renkli mi, siyah beyaz mı, yoksa gri tonlamada mı olacağıdır.Eğer çizimde siyah/beyaz dışında renk kullandıysak bu ve siyah beyaz bir cihazdan çıktı alıyorsak buradan “monocrome.ctb” yi seçmeliyiz. Diğer seçeneklerde çizimimiz deki açık renkler çok soluk çıkacaktır. Yazıcı ya da çizicimiz renkliyse ve renkli çıktı istiyorsak Autocad.ctb bizim için uygundur.


Şekil 2-b. Page Setup- Layout Settings.

“Layout Settings” sekmesindeyse kağıdımızın ebatlarını, duruş şeklini, kağıda neyin basılacağı gibi seçenekler bulunmaktadır. Bu kısım AutoCAD® “Plot...” penceresinin benzeridir. “Paper Size” bölümünden çıktı alacağımız kağıdın büyüklüğünü seçiyoruz. Kağı boyutu seçimi cihazınızın sürücüsüyle doğrudan ilintidir. Cihazınızın desteklediği kağıt boy ve tiplerinin hepsi bu listede çıkacaktır. Daha sonra “Drawing Orientation” bölümünden kağıdımızın yatay yada dikey duruşunu seçiyoruz. Burada kağıdınızın geliş gidiş yönünü Y ekseni, cihazın kafasının geliş gidiş yönünü X ekseni olarak kabul edin. Kağıdı “Landscape” seçeneği ile yan çevirdiğinizde eksenler de değişecektir. “Plot Area” bölümünden de çizimizin hangi bölümünün basılacağını seçiyoruz. Layouttan çıktı aldığımız için “Layout” seçli kalmalı yoksa layoutta yaptığımız ayarlamaların bir anlamı kalmayacaktır. Plot scale alanında çizimimizin oranını belirliyoruz. Bunu ölçekle karıştırmayalım. Buradaki orana çizimde bizim kullandığımız bir birimin gerçekte kaç mm olduğuyla ilgili bir orana. Örneğin çizimde kullandığımız bir birimi cm olarak kabul ettiyse 10:1 oranını seçmemiz gerekir. Yada daha kolayı olarak custom bölümüne 10mm=1 drawing units yazılır. Bununla ilgili Prof. Dr. Günay ÖZMEN’in “Autocad Çizimlerinde ve Çıktılarında Ölçek” ve Orhan Toker’in “Autocad’de Ölçek Kavramı ve Birimleri Anlamak” isimli makalelerini de inceleyebilirsiniz.

Gerekli ayarları yaptıktan sonra pencereyi onaylayıp kapatınca karşımıza aşağıdaki gibi bir çizim alanı çıkacaktır.


Şekil 3.

Artık uçsuz bucaksız AutoCAD® ekranında çıktık ve seçtiğimiz kağıdın sınırlarında çalışıyoruz. Burada görülen kesikli çizgiler kağıt üzerindeki baskı sınırlarını gösterir. Kesikli çizgilerin dışında kalan alana baskı yapılamaz.

Çizimin ortasında gördüğümüz ve içinde bizim çizimimizin gözüktüğü çerçeveye “Model View” adı verilir.Bu alanı, çizimimizin kağıt üzerindeki görünüm boşluğu olarak kabul edebilirsiniz. İstediğimiz sayıda “Model View” yaratabilir ve içinde çizimimizin istediğimiz bölümünü istediğimiz ölçekte gösterebiliriz. “Model View” yaratmak için MVIEW komutu kullanılır. Kullanımı çok basit olan bu komut kağıt üzerine dikdörtgen çizmekten ibarettir.

Şimdi biraz Layout ekranımızı nasıl yönettiğimizi inceleyelim. Sol altta gözüken gönye şeklindeki “UCSICON” bize “Paper Space” üzerinde olduğumuzu göstermektedir. “Paper Space” üzerinde yaptığımız bütün işlemler doğrudan kağıda çıkar ve sadece geçerli layoutlarda görünürler diğer layoutlarda gözükmezler.


Şekil 4.
Eğer “UCSICON” şekil 4’teki gibi “Model View” penceresinin içindeyse “Model Space” te olduğumuzu gösterir. “Model Space” te yaptığımız değişiklikler çizimimize yansıyacaktır. Zaten “Model Space” modunda çizim değişikliği önerilmez. Bu moda sadece ölçekleme işlemleri yaparız. Çizim değişikliklerini yazımın başında bahsettiğim Şekli.1 deki “Model” kulakçığındayken yapın.

“Model Space” ile “Paper Space” arasında geçiş yapmak için bir kaç yol mevcut.

• Komut satırına mspace ( kısa hali ms) yazarak “Model Space”e pspace( kısa hali ps ) yazarak ta “Paper Space”e geçebiliriz.
• Komut satırının hemen altında bulunan durum çubuğunun en sağında ki model/paper butonuyla iki farklı alan içinde geçiş yapabiliriz.
• Bunlara ek olarak bir de “Model Space” içine çift tıkladığımızda “Model Space” aktif olur. Aynen “Paper Space” içine çift tıkladığımızda da “Paper Space” aktif hale gelecektir.

Şimdi biraz Layout ekranımızı nasıl yönettiğimizi inceleyelim. Sol altta gözüken gönye şeklindeki “UCSICON” bize “Paper Space” üzerinde olduğumuzu göstermektedir. “Paper Space” üzerinde yaptığımız bütün işlemler doğrudan kağıda çıkar ve sadece geçerli layoutlarda görünürler diğer layoutlarda gözükmezler.

Model View daha öncede bahsettiğim gibi çizimin layout’ta kağıt üzerine yansımasıdır.

“Paper Space”e geçip kağıdımızın üzerinde bulunan dikdörtgeni silersek çizimimize hiç bir zarar vermemiş oluruz. Bu şekilde sadece çizimizin kağıt üzerindeki yansımasını silmiş oluyoruz.

Yeni bir “Model Space” yaratmak için mview (mv) komutunu kullanmalıyız. Komutu çalıştırdıktan sonra bize bir kaç seçenek sunacak.

• ON: Kapalı “Model View” pencerelerinden seçtiğimizi açmak için kullanılır.
• OFF: Model View pencerelerinden seçtiğimizi kapatmak için kullanılır.
• Fit: Kağıt üzerindeki basılabilir alana tam sığan bir mview penceresi yaratır.
• Lock: Seçtiğimiz bir mview penceresini kilitlemek için kullanılır.
• Object: “Paper Space” de bulunan seçtiğimiz herhangi bir objeyi Model View penceresine dönüştürmek için kullanılır.
• Polygonal: Kendi çizeceğimiz bir çokgenle Model View penceresi oluşturur.
• 2/3/4: Bu sayılarda ekranı kaç Model View penceresine bölmek istediğimizi belirtiyoruz. İstediğimiz sayıyı seçtikten sonra konumlarını belirtmek gerekli.

Hiç bir seçeneği seçmeden doğrudan bir dikdörtgen çizerek de “Model View” oluşturabiliriz. Yarattığımız “Model View” pencerelerinin içindeki görüntüyü ölçeklendirebiliriz. Bunun için öncelikle Model Space’e geçmeliyiz. Model Space’deyken zoom komutuna girerek 1/50xp şeklinde zoom ölçeği yazarak orantılı ölçekli zoom yapabiliriz. Burada dikkat edilmesi gereken nokta: çizimde kullandığımız birim mm den farklıysa ve yukarıda anlattığım gibi Page setup-Layout settingsten oranı ayarlamadıysak ölçek tutmayacaktır. Örneğin çizimde kullandığımız birim cm ise çizdiğimiz 10 cm lik çizgiyi 1/1 ölçekte basmak için zoom 1/1xp yazarsak gerçekteki çizimdeki 10 birimi gerçekte 10mm olarak basar. Yani bizim 10 cm lik çizgi 10mm olarak çıkacaktır.

Bir örnekle pekiştirelim.

1. Hazır çizimlerimizden herhangi birini açıp layout1’e tıklayalım.
2. Page setup ekranında gerekli ayarlamaları yaptıktan sonra pencereyi onaylayarak kapatalım.
3. Kağıdımızın içine kullandığımız bir anteti layout1’e kopyalayalım yada yeni bir antet çizelim. Anteti çizerken kağıdın basılabilir alanını gösteren kesikli çizgilerin dışına taşmamak gerekir.
4. Mview(mv) komutuyla antetteki çizim alanına istediğimiz şekilde bir Model View penceresi oluşturalım.
5. Bu pencerenin çerçevesinin kağıt üzerinde gözükmesini istemiyorsak mv isminde yeni bir layer yaratıp basılabilirliğini devre dışı bırakalım.
6. Model Spaceye geçip istediğimiz ölçeği ayarlayalım.